prawo

Forum Obywatelskiego Rozwoju przedstawiło opinię do projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów wojskowych (UC35), przedstawionego przez Ministra Sprawiedliwości. W założeniu jego autorów, projekt ma dostosować polskie prawo do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 2021 roku, w którym zakwestionowano polskie przepisy dające ministrowi szerokie uprawnienia, jeśli chodzi o delegowanie i zakończenie delegowania sędziów sądów powszechnych – co z kolei może wpływać na ich niezawisłość.

Przywrócenie Krajowej Rady Sądownictwa do składu zgodnego ze standardami konstytucyjnymi i międzynarodowymi jest kluczowe dla odbudowy praworządności w Polsce. Bez tego pełne wykonanie wiążących Polskę wyroków europejskich trybunałów nie będzie możliwe. Funkcjonowanie KRS w obecnym kształcie utrwala stan niezgodny z prawem, gdyż umożliwia nominowanie przez ten organ sędziów, których niezawisłość i bezstronność są podważane i których zasiadanie w składzie sądu nie gwarantuje prawa do sprawiedliwego procesu. Prowadzi to do kwestionowania wydawanych przez nich orzeczeń – na płaszczyźnie zarówno krajowej, jak i europejskiej.

26 maja 2023 roku Sejm przegłosował ostateczne brzmienie nowelizacji ustawy Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw prowadzącą do znaczących zmian dla przedsiębiorców prowadzących działal-ność w zakresie przewozów drogowych. Na etapie prac sejmowych nad nowelizacją dokonano tzw. wrzutki poselskiej, która dodała problematyczny przepis z pominięciem oceny skutków regulacji i konsultacji spo-łecznych. Projekt w finalnym brzmieniu poparli niemal wszyscy posłowie (przeciw głosowało jedynie trzech posłów z koła Wolnościowcy, wstrzymali się posłowie Konfederacji i 8 posłów klubu Lewicy).

Program kredytu mieszkaniowego #naStart ma według deklaracji projektodawcy pomóc w zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych w szczególności młodych ludzi, którzy nie posiadają jeszcze mieszkania. Ma być odpowiedzią na problemy z niską zdolnością kredytową, wynikającą z relatywnie wysokich stóp procentowych. Jak w przypadku wszystkich tego typu programów projektodawca skupia się na sytuacji beneficjentów. Tymczasem program ten, co charakterystyczne dla interwencji państwa, niesie ze sobą negatywne konsekwencje dla innych obywateli.

Trzeci kwartał 2015 roku był początkiem zmiany podejścia polityków do roli państwa. Jedną z jego cech było coraz śmielsze przekonanie o słuszności interwencji państwa w wiele dziedzin życia gospodarczego, czego wyrazem były kolejne ustawy. Często zmiany te nie były oparte na rzetelnych danych i dowodach, a nowe regulacje wprowadzano z naruszeniem podstawowych wymogów procesu legislacyjnego i z pominięciem głosu obywateli. Najbardziej naganne praktyki tworzenia prawa w ostatnich latach opisało Forum Obywatelskiego Rozwoju w opublikowanym niedawno raporcie Polityka publiczna oparta na dowodach. Ocena Polski, zaś kluczowe rekomendacje w zakresie naprawy procesu legislacyjnego przedstawił Związek Przedsiębiorców i Pracodawców w swoim styczniowym memorandum.

W ubiegłym miesiącu FOR przedstawił opinię do rządowego projektu nowelizacji ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa. Po licznych zmianach, propozycja trafiła do Sejmu, który zdecydował o przeprowadzeniu wysłuchania publicznego nad projektem. W związku z tym, na bazie 28 rekomendacji przedstawionych przez nas w opinii, przygotowaliśmy ponad 30 poprawek do aktualnej wersji projektu. Proponowane przez nas zmiany koncentrują się na zwiększeniu demokratycznej legitymacji procesu wyboru sędziów do KRS, jak i poprawie bieżącego funkcjonowania tego organu – m.in. przez ograniczenie konfliktu interesów członków Rady i zapewnieniu, że jej prace będą bardziej transparentne.

Jako przedstawiciele organizacji pozarządowych działających na rzecz demokracji, rządów prawa oraz ochrony praw i wolności człowieka, zwracamy się do Pań Posłanek i Panów Posłów z apelem o przeprowadzenie wysłuchania publicznego nad rządowym projektem ustawy o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa.

W ostatnich latach jakość tworzenia prawa w Polsce uległa znacznemu pogorszeniu. Praktyki takie, jak lekceważenie procedur, omijanie konsultacji społecznych, wykorzystywanie ścieżki poselskiej do projektów rządowych czy „wrzutki” w końcowym etapie procesu legislacyjnego, były stałym elementem politycznego krajobrazu, służącym szybkiemu wdrażaniu woli partii rządzącej, kosztem jakości i transparentności tworzenia prawa. O ile nie były to praktyki nowe, szczególnie od 2015 roku nabrały one wyraźnie na znaczeniu, co potwierdzają także dane empiryczne. Doprowadziło to do dalszej erozji zaufania obywateli do państwa – a co gorsza, podważyło zaufanie do procesów demokratycznych.

Przedstawiony przez Ministra Sprawiedliwości projekt nowelizacji ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa zakłada powrót do wyboru sędziowskiej części Rady przez sędziów. W powiązaniu z propozycją przyznania wszystkim sędziom, a nie tylko ich reprezentantom, czynnego i biernego prawa wyborczego, projekt zapewnić ma niezależność KRS i ograniczyć wpływ polityków na proces nominacji sędziowskich. Mimo że propozycje zawarte w projekcie są w większości zasadne, część z nich może utrwalać korporacyjny charakter Rady i niedostatecznie gwarantować jej demokratyczną legitymację.

Pod koniec stycznia w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów odbyło się spotkanie przedstawicieli wiodących organizacji pozarządowych z członkami rządu. Przedmiotem spotkania była poprawa procesu stanowienia prawa.