Pomyślny rozwój gospodarki zależy od wielu czynników. Dobry stan systemu bankowego oraz odpowiedni poziom inwestycji przedsiębiorstw nie są do tego warunkami wystarczającymi, lecz wydają się być warunkami niezbędnymi. Stąd raport jest istotnym przyczynkiem do odpowiedzi na pytanie o perspektywy polskiej gospodarki – o to, czy Polska będzie w stanie kontynuować proces zmniejszania luki rozwojowej w stosunku do krajów Zachodu.
Wstęp:
Niniejszy raport kończymy na początku 2021 roku, gdy nie wiemy jeszcze jaki będzie dalszy przebieg pandemii Covid-19 oraz przebieg recesji, którą ta pandemia wywołała w gospodarce światowej i w Polsce. Prognozy gospodarcze na rok 2020 były wielokrotnie zmieniane przez ekonomistów i to samo dotyczyć może projekcji na rok 2021, a także formułowanych obecnie prognoz wieloletnich. Ośrodki prognostyczne snują rozmaite alternatywne scenariusze rozwoju gospodarki światowej i gospodarki europejskiej w epoce post-Covid-19. Zastanawiają się: które z trendów gospodarczych, widocznych przed pandemią, będą obecne również w przyszłości?, które przyspieszą?, a które osłabną lub wręcz ulegną odwróceniu?
Nas interesuje zaś, co stanie się z procesem zmniejszania luki rozwojowej naszego kraju w stosunku do Zachodu, który trwa jak dotąd nieprzerwanie od roku 1992, gdy zakończyła się transformacyjna recesja. Czy powinniśmy oczekiwać, że w epoce post-Covid-19 trend ten: przyspieszy?, utrzyma się?, osłabnie?, ulegnie odwróceniu?
Przyglądamy się dwóm obszarom, w których widzimy ryzyka dla kontynuacji procesu doganiania Zachodu:
- Pierwszy obszar ryzyka to sektor bankowy. Na początku transformacji, w wyniku wprowadzonych reform, banki zmieniły swoje zachowanie i zaczęły kierować środki finansowe do przedsiębiorstw, kierując się w przeważającym stopniu ich rentownością. Ta poprawa efektywności alokacji kredytu bankowego była istotnym i niezbędnym czynnikiem umożliwiającym szybki wzrost gospodarczy Polski przez następne dekady. Dziś polski sektor bankowy jest nowoczesny, technicznie sprawny i ma odpowiedni do potrzeb gospodarki potencjał kredytowy. Jednocześnie jednak w systemie bankowym i w jego otoczeniu występują zjawiska, których kumulacja może sprawić, że zewnętrzne finansowanie (łącznie z banków i z programów pomocy rządowej) w nieproporcjonalnie dużym stopniu trafiać będzie do firm nieefektywnych. Przez to polska gospodarka rozwijać się będzie wolniej.
- Drugi analizowany obszar ryzyka to inwestycje. Ich niski poziom, a w szczególności spadający poziom inwestycji przedsiębiorstw, od lat zastanawia i niepokoi ekonomistów. Przyczyną awersji inwestycyjnej firm nie jest jednak brak środków finansowych lub niezdolność systemu finansowego do dostarczenia takich środków firmom zainteresowanym inwestycjami. Istotnym czynnikiem zniechęcającym do inwestycji jest skomplikowany system podatkowy, wprowadzanie nagłych zmian w podatkach oraz stosunek instytucji skarbowych do przedsiębiorców. Do pogorszenia klimatu inwestycyjnego przyczynia się w ostatnich latach również polityka prowadząca do uzależnienia sędziów od władz politycznych.
Covid-19 nadszarpnął finanse publiczne, co może motywować rząd do zdobywania dochodów za wszelką cenę. Przedsiębiorcy mogą się więc obawiać, że negatywne tendencje w polityce podatkowej i zachowaniu władz skarbowych ulegną nasileniu, a w przypadku konfliktu z władzami podatkowymi lub prokuraturą nie będą mogli liczyć na skuteczną ochronę przez sąd. Grozi nam więc utrzymanie bardzo niskiego poziomu inwestycji firm.
Zjawiska omawiane w raporcie prowadzić mogą do tego, że wiele bardzo efektywnych przedsięwzięć inwestycyjnych nie zostanie podjętych ze względu na ryzyko polityczno-instytucjonalne lub ograniczenie dostępności finansowania, a rosnąć będzie populacja firm ,,zombie” – firm o minimalnej lub ujemnej rentowności, które przez lata kontynuują działalność dzięki pobłażliwemu traktowaniu przez banki, bardzo niskim stopom procentowym, pomocy rządowej lub specjalnej ochronie przed wierzycielami. Efektem może być spowolnienie, zatrzymanie lub wręcz odwrócenie trwającego nieprzerwanie od 28 lat procesu konwergencji.
Pełna treść raportu znajduje się w pliku do pobrania poniżej.
Kontakt do autora:
Stefan Kawalec, Prezes Capital Strategy
skawalec@capitalstrategy.pl
