Komunikaty

W ciągu ostatnich ośmiu lat rządy Prawa i Sprawiedliwości w Polsce zdefiniowały na nowo granice regulacji dotyczących stylu życia obywateli, wprowadzając szereg ustaw i rozporządzeń mających na celu promowanie pożądanych czy zdrowych nawyków i zachowań, a ograniczanie dostępu do produktów i usług uznanych za szkodliwe. Od zakazu handlu w niedzielę, poprzez wprowadzenie podatku cukrowego, aż po zakaz sprzedaży napojów energetycznych dla niepełnoletnich – te i inne decyzje wywoływały gorące dyskusje o wolności, zdrowiu publicznym i skuteczności wprowadzanych rozwiązań. Jakie były faktyczne skutki tych regulacji?

Tym, co negatywnie wyróżnia Polskę na tle innych krajów, jest nie tyle wysokość podatków, choć ta w ostatnich latach istotnie wzrosła i jest wyższa niż średnia dla krajów OECD, ile brak neutralności, skomplikowanie i zmienność systemu.

W ostatnich latach jakość tworzenia prawa w Polsce uległa znacznemu pogorszeniu. Praktyki takie, jak lekceważenie procedur, omijanie konsultacji społecznych, wykorzystywanie ścieżki poselskiej do projektów rządowych czy „wrzutki” w końcowym etapie procesu legislacyjnego, były stałym elementem politycznego krajobrazu, służącym szybkiemu wdrażaniu woli partii rządzącej, kosztem jakości i transparentności tworzenia prawa. O ile nie były to praktyki nowe, szczególnie od 2015 roku nabrały one wyraźnie na znaczeniu, co potwierdzają także dane empiryczne. Doprowadziło to do dalszej erozji zaufania obywateli do państwa – a co gorsza, podważyło zaufanie do procesów demokratycznych.

Przedstawiony przez Ministra Sprawiedliwości projekt nowelizacji ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa zakłada powrót do wyboru sędziowskiej części Rady przez sędziów. W powiązaniu z propozycją przyznania wszystkim sędziom, a nie tylko ich reprezentantom, czynnego i biernego prawa wyborczego, projekt zapewnić ma niezależność KRS i ograniczyć wpływ polityków na proces nominacji sędziowskich. Mimo że propozycje zawarte w projekcie są w większości zasadne, część z nich może utrwalać korporacyjny charakter Rady i niedostatecznie gwarantować jej demokratyczną legitymację.

Tydzień po zaprzysiężeniu rząd Donalda Tuska przedstawił Sejmowi projekt budżetu państwa na 2024 rok. To budżet z rekordowym deficytem w historii Polski i większym niż w założeniach rządu PiS. Według szacunków Komisji Europejskiej Polska w 2023 i 2024 roku będzie miała jeden z najwyższych deficytów sektora finansów publicznych w Unii Europejskiej.

Jeszcze przed przejęciem władzy przez Prawo i Sprawiedliwość Polskę cechował największy udział własności państwowej spośród tych krajów postsocjalistycznych, które wstąpiły do Unii Europejskiej. Od 2016 roku PiS realizowało pod propagandowym hasłem „repolonizacji” bezprecedensowy w okresie po rozpoczęciu transformacji proces upolityczniania gospodarki – nacjonalizacji prywatnych podmiotów oraz budowy nowych i rozwijania starych państwowych „czempionów”, odwracając przy tym bardzo udane prywatyzacje, np. spółki PKP Energetyka.

Wyzwaniem dla nowo utworzonego rządu będzie kontynuacja prac nad ustawą budżetową zgłoszoną przez rząd PiS w sierpniu. Z tego powodu przyglądamy się bliżej największym zagrożeniom związanym z budżetem na przyszły rok, takim jak wysoki deficyt, rosnące koszty obsługi zadłużenia, wydatki pozabudżetowe, nader optymistyczne założenia oraz towarzyszący przyszłorocznemu budżetowi chaos informacyjny.

Szybki szacunek Głównego Urzędu Statystycznego za wrzesień, wskazujący na inflację na poziomie 8,2%, nie daje powodów do optymizmu – inflacja wciąż jest ponad trzykrotnie wyższa od celu. A trzeba pamiętać, że rząd PiS przeznaczył w tym roku dziesiątki miliardów złotych na „mrożenie” cen. Gdyby nie te niezwykle kosztowne manipulacje, podjęte po to, by przypudrować inflację w roku wyborczym, ceny wciąż rosłyby w tempie dwucyfrowym – szacujemy, że we wrześniu poziom cen podniósłby się aż o 17,9% r/r. Ale to, że rząd „mrozi” ceny przed wyborami, nie oznacza, że po wyborach inflacja gwałtownie nie podskoczy – żadnego kraju nie stać na wieczne utrzymywanie zaniżonych cen, a Polska w przyszłym roku będzie miała jeden z najwyższych deficytów finansów publicznych w Unii Europejskiej.

Dane opublikowane przez Eurostat ujawniają niepokojącą sytuację, w jakiej znalazła się polska gospodarka. Na tle pozostałych gospodarek krajów Unii Europejskiej okazuje się ona bardzo słaba w zakresie wzrostu gospodarczego, a jednocześnie ze szczególnym natężeniem nękana przez inflację.

Rada Polityki Pieniężnej pod przewodnictwem Adama Glapińskiego po raz drugi z rzędu podjęła decyzję o obniżeniu stóp procentowych, tym razem o 25 punktów bazowych. Stopa referencyjna NBP jest obecnie niższa o 1 p.p. niż na początku września. Tymczasem amerykańska Rezerwa Federalna jeszcze w lipcu tego roku podnosiła stopy, a ostatnio zapowiedziała, że ewentualne obniżki są mało prawdopodobne przed drugim kwartałem przyszłego roku. Europejski Bank Centralny postanowił we wrześniu podnieść stopy procentowe o 25 punktów bazowych.