Komunikat 26/2017: Prezydencka ustawa o Sądzie Najwyższym – krocząca niekonstytucyjność. Zestawienie zmian
Podobnie jak w przypadku ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa, prezydencki projekt ustawy o Sądzie Najwyższym nadal zawiera niekonstytucyjne rozwiązania.
Przeniesienie w stan spoczynku wszystkich sędziów Izby Wojskowej i tych, którzy ukończyli 65. rok życia (o ile prezydent nie wyrazi zgody na dalsze orzekanie), usunięcie w takim samym trybie Pierwszego Prezesa SN, mimo konstytucyjnej 6-letniej kadencji, czy powołanie Izby Dyscyplinarnej wyposażonej w autonomię pozwalającą uznać ją za odrębny sąd – to najbardziej jaskrawe przypadki propozycji niezgodnych z konstytucją. W rzeczywistości projekt prezydenta – co do skutków – nie różni się wiele od tego, autorstwa posłów PiS, a zawetowanego w lipcu 2017 r.
Zestawienie załączone do niniejszego komunikatu zawiera porównanie najważniejszych rozwiązań zawartych w obowiązującej ustawie z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym[1], zawetowanej ustawie z dnia 12 lipca 2017 r.[2], przedstawionym przez prezydenta projekcie ustawy[3] oraz uchwalonej przez Sejm ustawie z dnia 9 grudnia 2017 r.[4]
Ze względu na wzajemne powiązania i skutki dla wymiaru sprawiedliwości, zarówno ustawy o Sądzie Najwyższym i Krajowej Radzie Sądownictwa, jak i uchwaloną już ustawę o ustroju sądów powszechnych, należy rozważać łącznie. Kombinacja postanowień zawartych w tych wszystkich aktach pozwoli na podporządkowanie wymiaru sprawiedliwości władzy ustawodawczej i wykonawczej (a wiec partii rządzącej) w sposób nieznany Konstytucji RP i prawu międzynarodowemu. Brak efektywnego środka kontroli tych ustaw, jakim jest stwierdzenie niekonstytucyjności przez Trybunał Konstytucyjny, umożliwia niczym nieskrępowane zanegowanie niezależności sądów i niezawisłości sędziów.
Skandaliczny tryb stanowienia tych aktów, w tym „konsultacje” między Prezydentem RP i jego przedstawicielami a partią rządzącą, ograniczenie wypowiedzi posłów w czasie obrad komisji sejmowej do 1 minuty i rzeczywisty brak merytorycznej debaty potęgują wszystkie wątpliwości odnośnie tych aktów.
Ustawa o Sądzie Najwyższym przewiduje nową strukturę SN, w którym autonomiczną rolę uzyska Izba Dyscyplinarna. Posiadać ona będzie m.in. własny budżet, odrębny aparat urzędniczy w ramach Kancelarii Prezesa SN kierującego Izbą Dyscyplinarną, a także samodzielność w powoływaniu i odwoływaniu przewodniczących wydziałów. Stworzenie takiego „sądu w sądzie” ma na celu przede wszystkim wywołanie „efektu mrożącego” wśród sędziów i osób wykonujących inne zawody prawnicze. Jeśli sądy powszechne wydadzą orzeczenie niezgodne z poglądem wyrażanym przez władzę – możliwe będzie wszczęcie postępowania dyscyplinarnego wobec sędziów i uchylenie takiego orzeczenia w ramach nowo powstałej skargi nadzwyczajnej.
Podobnie jak w przypadku ustawy o SN autorstwa Prawa i Sprawiedliwości, ustawa prezydenta pozwala na natychmiastowe przeniesienie w stan spoczynku sędziów SN. Tym razem kryterium jest osiągnięcie wieku emerytalnego. Jedynie prezydent może wyrazić zgodę na dalsze orzekanie – stosując sobie tylko znane kryteria. Pozwoli to politykom na skrócenie 6-letniej kadencji Pierwszego Prezesa SN, którą określa jednoznacznie Konstytucja RP.
Powiązanie wyboru sędziowskiej części KRS przez Sejm, z przeniesieniem sędziów SN w stan spoczynku i uzyskaniem kontroli ministra sprawiedliwości nad prezesami sądów powszechnych oznacza, że politycy przejmą pełną kontrolę nad „ciągiem technologicznym” pozwalającym na łamanie Konstytucji RP. Jego początek to wniesienie do Sejmu niekonstytucyjnych projektów ustaw, następnie uchwalenie ich przez dwie izby, pominięcie Trybunału Konstytucyjnego jako niezdolnego do orzekania lub wydanie orzeczeń przez sędziów-dublerów, a następnie ukaranie sędziów w postępowaniu dyscyplinarnym, którzy będą chcieli zastosować Konstytucję RP bezpośrednio. Dlatego nadal zasadne są protesty w obronie niezależności sądownictwa oraz apele do Prezydenta o ponowne zawetowanie ustawy o Sądzie Najwyższym i Krajowej Radzie Sądownictwa.
Read in English.
Pełna treść komunikatu i załącznik znajdują się w plikach do pobrania poniżej.
[1] Tekst jednolity: Dz. U. z 2016 r. poz. 1254, ze zm.
[2] Druk nr 1727/VIII kadencja.
[3] Druk nr 2003/VIII kadencja.
[4] Druk nr 2003/VII kadencja w brzmieniu ustalonym przez sprawozdania Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka zawarte w drukach nr 2071 i 2071-A.
Więcej informacji:
Autor:
Patryk Wachowiec, analityk prawny
e-mail: patryk.wachowiec@for.org.pl
Pliki do pobrania:
