Analiza 10/2014: Konstytucyjne konsekwencje najnowszych zmian w OFE
Synteza:
1. Zapisane w ustawie z 2013 r. przekazanie Funduszowi Ubezpieczeń Społecznych 51,5 proc. aktywów OFE oraz „mechanizm suwaka” są sprzeczne z art. 2 Konstytucji RP, ponieważ naruszają zasadę ochrony praw nabytych członków OFE.
2. Ustawa o środkach z OFE narusza po pierwsze cząstkowe prawo do przyszłej emerytury kapitałowej, nabywane wraz z przekazaniem do OFE każdej kolejnej składki. Po drugie sprzeczna jest z maksymalnie ukształtowaną ekspektatywą przyszłego prawa do całości środków zgromadzonych na indywidualnym koncie w OFE.
3. Przepisy ustawy o środkach z OFE zastępują tak ukształtowane prawa nabyte minimalnie ukształtowaną ekspektatywą prawa do emerytury z FUS, czego zakazuje art. 2 Konstytucji RP. Zgodnie z ustawą Skarb Państwa udzielił gwarancji wypłaty z FUS świadczeń emerytalnych odpowiadających zewidencjonowanej na subkontach wartości tych aktywów. Jednak gwarancja ta nie ma żadnej mocy prawnej, ponieważ jej realizacja zależy w całości i wyłącznie od stanu finansowego FUS w chwili ustalenia prawa do emerytury każdego z ubezpieczonych. Realizacja tej gwarancji za kilkanaście lat obarczona będzie olbrzymim ryzykiem.
4. Ustawa o środkach z OFE nie jest instrumentem adekwatnym ani proporcjonalnym do realizacji wartości konstytucyjnej, jaką stanowi zachowanie równowagi finansów publicznych. W jej następstwie doszło jedynie do zastąpienia jawnego długu publicznego, wymagalnego w perspektywie najbliższych kilku lat, długiem ukrytym wymagalnym za kilkanaście – kilkadziesiąt lat, kiedy ryzyko demograficzne będzie zdecydowanie wyższe niż obecnie.
5. Konsekwencją ustawy o środkach z OFE jest pogorszenie stanu finansów publicznych w średniej i długiej perspektywie czasu. Odwraca ona też uwagę od adekwatnych i proporcjonalnych instrumentów zapewnienia równowagi finansów systemu emerytalnego, zwłaszcza od polityki gospodarczej zorientowanej na wzrost zatrudnienia osób starszych i od konieczności eliminacji przywilejów emerytalnych.
Kontakt do autora analizy:
Dariusz Adamski, dr hab. prawa, adiunkt na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego
dadamski@prawo.uni.wroc.pl
W mediach:
1. Rzeczpospolita: Władza nie może zastawiać pułapek
2. rp.pl: ZUS przejął nasze pieniądze wbrew konstytucji
Pliki do pobrania:
