25 tys. zł sięgnęły w 2019 roku wydatki publiczne w przeliczeniu na przeciętnego obywatela. Już po raz dziewiąty Forum Obywatelskiego Rozwoju (FOR) publikuje „Rachunek od państwa”, czyli zestawienie ubiegłorocznych wydatków publicznych w przeliczeniu na przeciętnego stałego mieszkańca Polski, niezależnie od wieku. Jak co roku, w FOR prowadzimy akcję informacyjną w okresie składania deklaracji podatkowych, aby w przystępny sposób zobrazować podatnikom za co płacą.
Za co najwięcej zapłacili podatnicy w 2019 roku?
Wbrew pozorom wydatki mieszczące się w ramach modelu państwa „nocnego stróża”, czyli na wojsko, policję, sądy i administrację, wyniosły w przeliczeniu na przeciętnego mieszkańca Polski jedyne 3087 zł. Całkowite wydatki państwa wyniosły w ubiegłym roku ośmiokrotnie więcej, dlatego dla przejrzystości pokazujemy je poniżej w podziale na główne kategorie.
• Emerytury i renty 7 379 zł
• Edukacja i nauka 2 824 zł
• Służba zdrowia 2 729 zł
• Pomoc społeczna (w tym 814 zł na program Rodzina 500+) 2 312 zł
• Infrastruktura 2 099 zł
• Wojsko, bezpieczeństwo wewnętrzne i sprawiedliwość 1 821 zł
• Administracja 1 266 zł
• Odsetki od długu publicznego 827 zł
Emerytury i renty, jak co roku, były największą kategorią wydatków publicznych. Przeciętny mieszkaniec Polski wydał na nie 7379 zł. To prawie tyle co trzy kolejne duże kategorie wydatków łącznie – edukacja i nauka (2824 zł), służba zdrowia (2729 zł) i pomoc społeczna (2312 zł). W FOR od lat proponujemy ograniczenie wydatków emerytalnych przez podniesienie wieku emerytalnego, zlikwidowanie przywileju wcześniejszych emerytur (niektóre zawody, jak górnicy, mogą wymagać wcześniejszej emerytury, ale wtedy powinno być to odzwierciedlone w płaconych składkach), włączenia rolników, żołnierzy, policjantów, sędziów i prokuratorów do powszechnego systemu emerytalnego, a także zaniechania kolejnych przywilejów jak trzynaste i czternaste emerytury. Zwracamy również uwagę, że wobec tej skali wydatków najchętniej przywoływane przez polityków ograniczenie wydatków na administrację (1266 zł), nie wystarczy do sfinansowania znaczącego wzrostu wydatków na którąkolwiek z tych kategorii.
2019 był trzecim rokiem z rzędu, kiedy wydatki państwa rosły szybciej niż gospodarka. Wcześniej przez 6 lat po globalnym kryzysie finansowym, wydatki państwa rosły wolniej od gospodarki, bo ówczesny szybki wzrost zadłużenia zmusiły polityków do wyhamowania wzrostu wydatków. Tę rolę spełniała Stabilizująca Reguła Wydatkowa. W tym roku ze względu na pandemię, ponownie doświadczymy dużego wzrostu zadłużenia. Wydatki na szeroko rozumiane zdrowie publiczne i minimalizację negatywnych skutków zamknięcia gospodarki w tym roku wzrosną, a jednocześnie wpływy podatkowe spadną wraz z zamknięciem gospodarki, samoograniczeniem konsumentów w niepewnych czasach i utratą dochodów przez wielu z nich. W kolejnych latach ponownie będziemy potrzebowali SRW, ale niestety propozycje ekonomistów jej uszczelnienia i reformy nie zostały jak dotąd zrealizowane.[1]
Metodologia:
Wydatki państwa to nie tylko wydatki budżetu państwa, ale także samorządów, NFZ, FUS zarządzanego przez ZUS, KRUS i wielu innych podmiotów. Choć zdecydowana większość wydatków publicznych przypada na kilka instytucji, to należy pamiętać, że cały sektor finansów publicznych obejmuje ponad 61 tys. różnych jednostek. Należą do niego liczne szkoły, uczelnie, szpitale, ale także podmioty, takie jak np. zarządy cmentarzy komunalnych, parki miejskie, studia filmowe „TOR”, „ZEBRA”, „KADR”. Ze względu na niemożność pozyskania danych dla wszystkich 61 tys. podmiotów oraz skorygowania przepływów między nimi Rachunek od Państwa zawiera pozycję bilansującą „Inne”.
„Rachunek od państwa” przedstawia wydatki państwa w przeliczeniu na przeciętnego mieszkańca Polski celowo w bardzo dużym uproszczeniu. Ilość płaconych przez konkretną osobę podatków i składek zależy od tego, ile ona zarabia i co kupuje. Na przygotowanym przez FOR portalu SprawdzPodatki.pl każdy może sprawdzić, ile podatków i składek mieści się w płacy o dowolnej wysokości. Podając dodatkowo szacunkową wielkość zakupów, każdy może otrzymać swój własny, zindywidualizowany rachunek od państwa.
Cześć wykorzystywanych danych jest szacunkowa. Rachunki od Państwa powstają w okresie składania deklaracji podatkowych, kiedy część instytucji wchodzących w skład sektora finansów publicznych nie opublikowała jeszcze ostatecznych sprawozdań finansowych – w szczególności nie jest jeszcze dostępne sprawozdanie z wykonania budżetu państwa. Dlatego dane opierają się częściowo o prognozy finansowe, które nie zawsze są wcielane w życie.
W 2019 roku „Rachunek od państwa” wyniósł 25 176 zł na przeciętnego mieszkańca Polski i był o 1 994 zł wyższy niż rok wcześniej.
W 2011 roku, kiedy przygotowywaliśmy pierwszą edycję „Rachunku od państwa”, wydatki publiczne w przeliczeniu na jednego mieszkańca wynosiły 18 018 zł.
Pełna treść komunikatu oraz Rachunek od państwa za 2019 rok znajdują się w pliku do pobrania poniżej.
Kontakt do autora:
Rafał Trzeciakowski, ekonomista FOR
rafal.trzeciakowski@for.org.pl
