Analiza 4/2017: Jednolita cena książki – lobbing przeciwko książce
Stanowisko Forum Obywatelskiego Rozwoju i Instytutu Misesa w sprawie projektu ustawy o jednolitej cenie książki wysłane zostało do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w piątek, 31.03.2017 r. W dokumencie autorzy wskazują negatywne aspekty projektu i apelują o jego odrzucenie. Z listem można zapoznać się tutaj.
Szczegółowe informacje o projekcie ustawy poruszone zostały w poniższej analizie FOR. Zachęcamy do jej przeczytania.
Synteza
- Polska Izba Książki uprawia nieprzejrzysty lobbing w Ministerstwie Kultury za wprowadzeniem ustawy o jednolitej cenie książki, która pozwoliłaby wydawcom ustalać cenę sprzedaży detalicznej publikowanych książek na okres 1 roku. Projekt nie figuruje w zestawieniu prac legislacyjnych resortu ani projektów poddawanych konsultacjom społecznym. Zdawkowy komunikat, w którym Ministerstwo informowało o przedłużeniu terminu składania stanowisk dot. jednolitej ceny książki, przekierowuje do projektu na stronie samego PIK.
- Wbrew uzasadnieniu projektu ustawy kraje, które wprowadziły jednolitą cenę książki, często nie charakteryzują się wysokim poziomem czytelnictwa, a brak regulacji nie prowadzi do zapaści. Kraje o najniższym poziomie czytelnictwa w Unii Europejskiej to Portugalia i Grecja i w obu obowiązuje jednolita cena książki. Z kolei w Szwecji, w której rynek książki nie podlega jednej cenie, charakteryzuje się najwyższym poziomem czytelnictwa. W 2013 roku tylko 10 z 28 państw członkowskich stosowało jednolitą cenę książki.
- Proponowana ustawa, jeżeli spowoduje ograniczenie oferty bibliotek lub wycofanie się z rynku książki supermarketów i części małych księgarń internetowych, będzie mieć wręcz negatywny wpływ na poziom czytelnictwa. Takie ryzyko bierze się z (1) ograniczenia rabatów udzielanych bibliotekom, (2) uderzenia w model, w jakim funkcjonują na rynku książki supermarkety, polegający na rabatowaniu bestsellerów, a także (3) ograniczenia możliwości przekazywania konsumentom oszczędności pod postacią niższych cen przez księgarnie internetowe.
- Zwolennicy ustawy przedstawiają ją jako remedium na rosnące ceny książek, ale nie pokazują źródeł wyliczeń według których jednolita cena książki miałaby ten wzrost ograniczyć. Brakuje również dowodów, żeby taki był jej efekt w innych krajach. Jednocześnie teza o obecnym, dramatycznym wzroście cen jest przesadzona. Ceny książek rosły w ostatnich kilkunastu latach wolniej od wynagrodzeń Polaków. Trudno się spodziewać, że kartelizacja rynku, poprzez wymuszoną prawnie zmowę cenową, ograniczy wzrost cen.
- Projekt chroni model biznesowy tradycyjnych księgarń przed konkurencją ze strony księgarń internetowych i supermarketów. Jednolita cena spowoduje, że efektywniejsze modele nie będą w stanie przekazywać swoich oszczędności konsumentom, pod postacią niższych cen.
- Ustawa pomoże również dużym wydawnictwom, hamując obecny trend wzrostu różnorodności czytelniczej. Autorzy zaznaczają, że chodzi o wzrost średnich nakładów: to oznacza więcej wysokonakładowych bestsellerów. Trudno się bowiem spodziewać, że dzięki jednolitej cenie wzrośnie całkowity nakład książek – gazety kosztują tyle samo w każdym kiosku, a ich nakłady również spadają. Dlatego mniejsi wydawcy, wydający niszowe tytuły, protestują.
- Jednolita cena książki negatywnie odbije się na budżetach rodziców kupujących dzieciom podręczniki szkolne, które są szczególnie często aktualizowane dokładnie w celu zmuszenia do zakupu nowych wersji. Problemu w żaden sposób nie rozwiązuje zawarta w projekcie możliwość udzielenia 15% rabatu stowarzyszeniom rodziców. Wydawnictwa uwzględnią możliwość takich rabatów przy ustalaniu cen wyjściowych podręczników.
Treść całej analizy dostępna w załączniku.
W związku z zarzutami, jakie padły w kierunku powyższej analizy, przedstawiamy swoją odpowiedź - Komentarz FOR: Odpowiedź na zarzuty dotyczące analizy FOR „Jednolita cena książki – lobbing przeciwko książce”
Kontakt do autorów:
Anna Gruhn
Koordynator projektów edukacyjnych Instytutu Misesa
e-mail: anna.gruhn@mises.pl
Rafał Trzeciakowski
Ekonomista FOR
e-mail: rafal.trzeciakowski@for.org.pl
Zobacz także: Monitor Wolności Gospodarczej - Jednolita cena książki
W mediach:
Pliki do pobrania:
