Analiza 12/2013: System emerytalny w Chile – popularne mity, wpływ na gospodarkę i wnioski dla Polski
Synteza
• Kapitałowy system emerytalny w Chile został wprowadzony w 1981 r. Był to pierwszy na świecie w pełni kapitałowy system emerytalny. Jego fundamentalną zasadą było inwestowanie przez prywatne fundusze emerytalne całości składek emerytalnych na rynkach finansowych, z których zyski były zapisywane na indywidualnych kontach emerytalnych jego uczestników.
• Chilijskie fundusze emerytalne zdołały w okresie minionych trzech dekad (1981 – 2010) wypracować stopy zwrotu znacznie przewyższające wskaźniki waloryzacji, które mogłoby zaoferować państwo (stopy wzrostu PKB). Dzięki temu stopy zastąpienia w tym systemie są porównywalne ze średnimi stopami zastąpienia w krajach OECD, przy jednoczesnej relatywnie niskiej składce emerytalnej (10% płacy brutto). Również w Polsce od czasu reformy emerytalnej z 1999 r. stopy zwrotu w II kapitałowym filarze były wyższe niż waloryzacje w I filarze (ZUS).
• Dodatkowo system ten przyczynił się do pozytywnych zmian w odniesieniu do dwóch podstawowych czynników produkcji – kapitału i pracy. Stopa oszczędności w okresie zaledwie siedmiu lat po reformie emerytalnej wzrosła o 15 pkt. proc. Jednocześnie spadło rejestrowane bezrobocie i zmniejszyło się zatrudnienie w szarej strefie. Szacuje się, że w okresie 1980 – 2001, system emerytalny przyczynił się do zwiększenia tempa wzrostu PKB chilijskiej gospodarki średnio o 0,5 pkt. proc. rocznie. W Polsce, podobnie jak w Chile, kapitałowa część systemu emerytalnego wpłynęła pozytywnie na wzrost gospodarczy.
• Nie wszystkie elementy chilijskiej reformy emerytalnej okazały się jednak działać prawidłowo. Przykładowo do 2008 r. system ten zmagał się z właściwym brakiem konkurencji między funduszami emerytalnymi w wysokości pobieranych przez nie opłat. Problem ten został rozwiązany poprzez wprowadzenie aukcyjnego systemu, w którym poszczególne fundusze emerytalne raz na dwa lata deklarują wysokość opłaty, jaką będą pobierały od nowych uczestników, którzy dopiero dołączają do systemu emerytalnego. Do funduszu, który zaoferuje najniższy poziom opłat, będą trafiały wszystkie nowe osoby wchodzące na rynek pracy przez dwa kolejne lata od wygrania przez niego aukcji.
• Jak pokazują doświadczenia Chile lepiej reformować i poprawiać niedoskonałości systemu kapitałowego zamiast znacznie go marginalizować. Ponadto, jak pokazują rozwiązania chilijskie, również system wypłat emerytur czy system rentowy mogą być z powodzeniem realizowane przez prywatne fundusze. W Polsce kapitałowa część systemu stanowi, szczególnie od 2011 r., niewielki fragment całego systemu emerytalnego. Część tę powinno się wzmacniać i poprawiać jej efektywność, tak by bezpieczeństwo systemu emerytalnego konsekwentnie się zwiększało.
Zobacz komentarz recenzenta analizy (wideo)
Kontakt do autora:
Paweł Wieprzowski
e-mail: pawel.wieprzowski@gmail.com
Pliki do pobrania:
