Najświeższy raport Forum Obywatelskiego Rozwoju i PriceWaterhouseCoopers na temat budowy autostrad w Polsce stawia kilka intuicyjnie rozpoznawalnych tez.

Według autorów raportu (a i zapewne z powszechnego mniemania na ten temat), opóźnienia w rozwoju sieci dróg w Polsce sięgają lat 70. Duże kwoty na drogi zaczęto przeznaczać dopiero po przystąpieniu do UE. Dopóki musiały być finansowane niemal wyłącznie ze środków krajowych, przegrywały z wydatkami socjalnymi. Nie potrafiono przy tym sięgnąć szerzej po środki pozabudżetowe, np. skorzystać z możliwości partnerstwa publiczno-prywatnego.

Dzięki funduszom z UE obecnie wydajemy na drogi większy odsetek PKB niż np. Niemcy czy Wielka Brytania na całą infrastrukturę transportową. Nadal jednak są państwa - np. Czechy, które mają lepsze drogi, a wydają na nie większą część swojego PKB. Wybudowanie brakujących odcinków najważniejszych autostrad, tj. A1, A2 i A4, pozwoliłoby zaoszczędzić w ciągu 25 lat na kosztach użytkowania samochodów, czasu podróży, wypadków i zanieczyszczenia środowiska łącznie 97 mld zł. Inwestycja ta zwróciłaby się po 15 latach i to bez uwzględniania jej wpływu na wzrost gospodarki.

Opłacałoby się je wybudować, nawet gdyby połowa kierowców dalej korzystała ze starych dróg. Jednocześnie kalkulacja opłacalności poszczególnych odcinków pokazuje, że w przyszłości kierunki inwestycji nie powinny być podporządkowane tranzytowi. Powinno się ich dokonywać przede wszystkim tam, gdzie mieszka dużo kierowców - np. na Śląsku. Sieć drogowa w tym regionie jest najgęstsza w kraju, ale mimo to drogi są tam najbardziej zatłoczone. W Polsce jest 761 km autostrad...

Planowana sieć ma wynosić ok. 2 tys. km. Generalnie kolejność budowy poszczególnych odcinków jest prawidłowa - z jednym wszakże ewidentnym wyjątkiem: z punktu widzenia natężenia ruchu odcinek A2 od Strykowa k. Łodzi do Warszawy powinien być pierwszy lub drugi po istniejącym już odcinku Kraków - Katowice oraz odcinku idącym przez Śląsk. Ale będzie jednym z ostatnich na zachód od Wisły w wyniku klinczu decyzyjnego! Ponadto odwlekano budowę odcinka A4 przez Śląsk, ale ostatecznie prace nad tym odcinkiem również zostały ukończone.

Z tych około 2 tys. km ponad 1850 km będzie przypadać na trzy autostrady:
?? A1 - Gdańsk - Toruń - Łódź - Piotrków Trybunalski - Częstochowa - Gliwice - Gorzyczki - granica państwa (granica polsko-czeska);
?? A2 - granica państwa (granica polsko-niemiecka) - Świecko - Poznań - Łódź - Warszawa - Biała Podlaska - Kukuryki - granica państwa (granica polsko-białoruska);
?? A4 - granica państwa (granica polsko-niemiecka) - Jędrzychowice - Krzyżowa - Legnica - Wrocław - Opole - Gliwice ? Katowice - Kraków - Tarnów - Rzeszów - Korczowa - granica państwa (granica polsko-ukraińska).

Właśnie te autostrady stanowią ponad 90 proc. długości całej planowanej sieci autostrad. Pozostałe odcinki: A6, A8, A18 mają pełnić rolę obwodnic i łączników. W 2007 r. mieliśmy w Polsce niemal 259 tys. dróg publicznych o twardej nawierzchni (tj. 83 km na 100 km kw. powierzchni kraju), w tym ponad 18,5 tys. km dróg krajowych, 28,5 tys. km dróg wojewódzkich, 114 tys. km dróg powiatowych oraz 97,5 tys. km dróg gminnych. Autostrad oraz dróg ekspresowych wchodzących w skład dróg krajowych pod koniec 2008 r. było, odpowiednio, ponad 750 km oraz blisko 450 km. Pod względem gęstości sieci dróg ogółem Polska zajmuje w Europie przeciętną pozycję. Liderzy klasyfikacji - Belgowie i Holendrzy - mają odpowiednio ponad trzy- i dwukrotnie lepiej rozbudowaną sieć drogową w przeliczeniu na kilometr kw. powierzchni niż Polska. Z państw naszego regionu większa gęstość sieci drogowej występuje np. w Słowenii, na Węgrzech i w Czechach. Ale wiele państw UE ma krótszą sieć dróg w stosunku do swojej powierzchni. Należą do nich m.in. Niemcy, Hiszpania i Irlandia, a z państw naszego regionu - Słowacja i państwa nadbałtyckie. Słabość polskiej infrastruktury nie wynika więc z ogólnej gęstości dróg. W ramach budowy autostrad A1, A2 i A4 planuje się oddać do użytkowania w najbliższych latach odcinki o długości odpowiednio 480, 360 i 310 km. Rząd chce w tym roku przekazać budowlańcom również tereny pod budowę 483 tras ekspresowych i ponad 142 km obwodnic. Czy plan uda się zrealizować? Nie wiadomo. W 2008 r. z ok. 21 mld zł dostępnych na budowę dróg Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad wydała ok. 16 mld zł. W przyszłym roku urząd będzie miał do dyspozycji 30 mld zł. Kolejne miliardy unijnych dotacji są do wzięcia w ramach rządowego programu "Infrastruktura i środowisko".

OPRAC. PB

Na podstawie "Którędy droga?" Raport o tym, jak odblokować inwestycje drogowe w Polsce, Fundacja FOR, PricewaterhouseCoopers, Wardyński i Wspólnicy, 4C Future

Jak się sprawy mają

Autostrada A1
Autostrada A1, zwana autostradą bursztynową, biegnie w ciągu drogi międzynarodowej E75, leżącej w VI transeuropejskim korytarzu transportowym. Łączy Trójmiasto z Górnym Śląskiem. W Strykowie, na północ od Łodzi, przetnie autostradę A2, natomiast w Gliwicach (węzeł Sośnica) autostradę A4. Autostrada kończyć się będzie na przejściu granicznym w Gorzyczkach. Długość całkowita autostrady A1 to 568 km. Pod koniec stycznia podpisano umowę na budowę tej części autostrady A1, która będzie jednocześnie wschodnią obwodnicą Łodzi. Trasą będziemy mogli pojechać w maju 2012 r. Kontrakt obejmuje 180-kilometrowy odcinek od Strykowa do Pyrzowic. To najdłuższy jak dotąd realizowany etap. Autostrada powstanie w partnerstwie publiczno-prywatnym. Oznacza to, że spółka Autostrada Południe, która wygrała przetarg, po wybudowaniu A1 będzie również nią zarządzać i pobierać opłaty za przejazd. Umowa obowiązywać będzie przez 35 lat. Harmonogram prac przewiduje wybudowanie dwóch odcinków autostrady Stryków - Tuszyn (41 km) oraz Tuszyn - Częstochowa (82 km) do 31 maja 2012 r. Dzięki temu zapewniona będzie komunikacja dwupasmową drogą w obydwu kierunkach z Gdańska do południowej granicy Polski. Z uwagi na fakt, że na odcinku Częstochowa - Pyrzowice (57km) autostrada będzie przebiegać przez tereny wysoko zurbanizowane, a także konieczność zastosowania specjalnych rozwiązań eliminujących szkody górnicze, odcinek ten powstanie najpóźniej w 60 miesięcy od dnia podpisania umowy.

Autostrada A2
Cała autostrada A2, łącząca przejścia graniczne w Świecku i Kukurykach, ma liczyć 610 km. W tej chwili istnieje 252-kilometrowy odcinek Nowy Tomyśl - Stryków pod Łodzią. Poza budową trasy do zachodniej granicy, w przyszłym roku ma się też rozpocząć budowa ponad 90-kilometrowego odcinka Stryków - Konotopa pod Warszawą. Zarówno do Świecka, jak i do Warszawy kierowcy mają dojechać autostradą pod koniec 2011 r. Rząd rozważa dopuszczenie prywatnych firm do budowy kolejnego odcinka autostrady A2 z Warszawy do wschodniej granicy Polski. Obecne plany przewidują budowę tego ponad 190-km odcinka przez państwo. Zgodnie z obecnymi cenami inwestycja będzie kosztować niespełna 2 mld euro (ponad 8 mld zł). Powierzenie realizacji części inwestycji firmom prywatnym jest jednym ze sposobów realizacji wszystkich zaplanowanych projektów przy rosnących cenach materiałów i robocizny.

Autostrada A4
Budowa autostrady ma się zakończyć wiosną 2012 r. Według harmonogramu budowa powinna rozpocząć się wiosną bieżącego roku. Do tego czasu drogowcy mają zdobyć pozwolenie budowlane i rozstrzygnąć przetarg na wykonawcę trasy.