FOR ostrzega (nr 73): Ministerstwo Sprawiedliwości chce przejąć kontrolę nad systemem zarządzania sądami powszechnymi w Polsce
17.10.2016 roku na stronie Rządowego Centrum Legislacji pojawił się projekt nowelizacji ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych, opracowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości. Projekt przekazuje zwierzchnictwo służbowe prezesów sądów powszechnych nad dyrektorami tych sądów w ręce Ministra Sprawiedliwości, który będzie odpowiedzialny m.in. za powoływanie i odwoływanie dyrektorów. Zmiana, zgodnie z udostępnionym uzasadnieniem, ma na celu zwiększenie sprawności zarządzania kadrami w sądach powszechnych. W rzeczywistości stanowi jednak kolejny krok ku przejęciu kontroli przez władzę wykonawczą (rząd) nad całym wymiarem sprawiedliwości. Spowoduje silną zależność pracy sądów od decyzji i działań politycznych. Projekt jest obecnie na etapie konsultacji publicznych.
Funkcjonujący obecnie w sądach powszechnych system menadżerski, który dzieli obowiązki zarządcze na prezesów sądów oraz dyrektorów sądów, został wprowadzony na mocy ustawy z dnia 18.08.2011 roku o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw. Następnie 01.01.2013 roku weszła w życie nowelizacja ustawy, która rozszerzyła, ale przede wszystkim wzmocniła kompetencje dyrektora sądu w zakresie zapewniania warunków techniczno-organizacyjnych oraz majątkowych sądu, aby ten mógł bez przeszkód sprawować wymiar sprawiedliwości.
Obecnie obowiązujące normy prawne określają procedurę konkursową na stanowisko dyrektora sądu powszechnego oraz wymagania, jakie należy w tym celu spełniać. W drodze konkursu, ogłoszonego przez prezesa sądu, wyłoniony zostaje najlepszy kandydat, którego powołuje Minister Sprawiedliwości na wniosek prezesa. Prezes sądu jest jednocześnie przewodniczącym powołanej przez siebie komisji konkursowej, co umożliwia jego udział w ocenie i wyborze przyszłego współpracownika. Formalnie prezes sądu pozostaje zwierzchnikiem służbowym dyrektora sądu. Takie rozwiązanie zapobiega nadmiernemu nagromadzeniu władzy w rękach dyrektora sądu, prezesa sądu, a przede wszystkim Ministra Sprawiedliwości. Ideą podziału obowiązków zarządczych sądu jest też współdziałanie ze sobą obu organów - prezesa oraz dyrektora.
Ministerstwo Sprawiedliwości zapowiedziało jednak zmiany w tym zakresie, chcąc wzmocnić tym samym zależność polityczną sądów powszechnych w Polsce. Projekt nowelizacji ustawy przewiduje zniesienie konkursu, jako formy wyboru kandydata na stanowisko dyrektora sądu. Minister Sprawiedliwości, z pominięciem roli prezesa sądu, sam będzie odpowiedzialny za powołanie dyrektora. W zmienionej ustawie pozostanie przepis mówiący o dotychczasowych wymaganiach na to stanowisko, jednak uchylony zostanie obowiązek Ministra Sprawiedliwości do przyjęcia rozporządzenia określającego kryteria oceny kwalifikacji, wiedzy, predyspozycji oraz umiejętności kandydatów. Ponadto, dyrektor sądu przestanie być jednym z organów sądu (obok prezesa sądu i kolegium sądu), a jego zwierzchnikiem służbowym będzie sam Minister Sprawiedliwości.
W zakresie zarządzania finansami prezes sądu będzie bardziej zależny od dyrektora sądu niż dotychczas. Wszelkie czynności prezesa sądu, które wywołują skutki finansowe nie ujęte w planie finansowym sądu, będą wymagały akceptacji dyrektora. W innym przypadku pozostaną nieważne. Z dotychczasowej wersji ustawy znikną również enumeratywne przesłanki odwołania dyrektora sądu, pozostawiając Ministrowi Sprawiedliwości w tym zakresie swobodę decydowania.
Więcej w pliku do pobrania.
Kontakt do autora:
Karolina Wąsowska, prawnik FOR
e-mail:karolina.wasowska@for.org.pl
Pliki do pobrania:
