Analiza 11/2016: Prokurator decyduje, sąd wykonuje - zmiany w jawności postępowania karnego
Synteza
• W piątek, 5 sierpnia 2016 r., weszły w życie kolejne zmiany dotyczące postępowania karnego. Wprowadzono je pod hasłem zwiększenia przejrzystości działania sądu w postępowaniu karnym.
• Zmiany poszerzające zakres jawności postępowania karnego należy ocenić pozytywnie. Jawność postępowania karnego służy urzeczywistnieniu konstytucyjnych gwarancji, będąc elementem szeroko pojętej społecznej kontroli działania wymiaru sprawiedliwości.
• Pozytywne zmiany to m.in. lepsze uregulowanie przesłanek dopuszczenia przedstawicieli organizacji społecznych do udziału w postępowaniu karnym oraz zmniejszenie ryzyka arbitralności w decydowaniu przez sąd o możliwości utrwalania przez przedstawicieli mediów przebiegu rozprawy w sprawach karnych.
• Te pozytywne zmiany psuje szkodliwe rozwiązanie tworzące szczególną postać władzy prokuratora nad sądem. Sprzeciw Prokuratora dotyczący kwestii wyłączenia jawności rozprawy w sprawach karnych będzie wiążący dla sądu. Nawet pomimo zaistnienia prawnie doniosłych i uzasadnionych okoliczności, sąd nie będzie władny wyłączyć jawności rozprawy, jeśli sprzeciwi się temu prokurator. Stanowisko prokuratora nie będzie podlegać żadnej kontroli.
• W powiązaniu ze szkodliwymi zmianami wprowadzonymi w ustawie z dnia 28 stycznia 2016 r. Prawo o prokuraturze, o których wypowiadało się także FOR, projektowane przepisy tworzą ryzyko ich instrumentalnego wykorzystywania do celów innych niż ochrona praworządności i interesu społecznego. Nawet w przypadku, gdyby istniały uzasadnione okoliczności przemawiające za wyłączeniem jawności rozprawy, Prokuraturze może zależeć na upublicznieniu jej przebiegu, zwłaszcza w przypadku tzw. „spraw medialnych”.
1 Ustawa z 10 czerwca 2016 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego, ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. z 2016 r., poz. 1070).
2 Dz.U. z 2016 r. poz. 177.
3 Zob. M. Magdziak, Analiza FOR nr 7/2016: Zmiany w Prokuraturze: zamiast usprawnienia działania, pogorszenie sytuacji uczestników postępowania, Warszawa 2016, dostępne na stronie internetowej: www.for.org.pl.
Kontakt do autora:
Michał Magdziak
Prawnik, ekspert FOR
michal.magdziak@for.org.pl
W mediach:
"Dziennik Gazeta Prawna"; Prawnik.pl (10.08.2016): Rzecznik Praw Obywatelskich: śledczy otrzymują bezkarność.
"Dziennik Gazeta Prawna"; Prawnik.pl (11.08.2016): Oskarżyciel zatroszczy się o wychowawczy walor rozpraw.
Pliki do pobrania:
