Analiza 3/2013: Aktywne polityki rynku pracy – dobry sposób na walkę z bezrobociem?
Synteza
• Aktywne polityki rynku pracy (active labour market policies - ALMP) to działania państwa mające na celu zwiększenie zatrudnienia i przeciwdziałanie negatywnym skutkom bezrobocia poprzez odpowiednie oddziaływanie na podmioty na rynku pracy.
• Główne narzędzia ALMP to: pośrednictwo pracy, doradztwo zawodowe, monitorowanie poszukiwania pracy, szkolenia, subsydiowanie zatrudnienia, bezpośrednie tworzenie miejsc pracy.
• Najbardziej ekonomicznie uzasadnionym narzędziem walki z bezrobociem jest uelastycznienie rynku pracy np. poprzez redukcję wysokości płacy minimalnej i świadczeń socjalnych.
• Po raz pierwszy ALMP zastosowano na dużą skalę w Szwecji w latach 50. Głównym celem polityki rynku pracy w tamtym czasie było doprowadzenie do stanu tzw. pełnego zatrudnienia w gospodarce. Środkiem do jego osiągnięcia miała być selektywna polityka zatrudnieniowa oraz antycykliczna polityka fiskalna. W latach 70. i 80. w Europie wzrosły wydatki na pasywne polityki rynku pracy ze względu na wzrost liczby bezrobotnych i zwiększenie wysokości świadczeń.
• Z kolei w latach 90. w wielu krajach europejskich przeprowadzono gruntowne reformy rynku pracy, kładąc nacisk na duży udział aktywnych polityk rynku pracy oraz egzekwowanie poszukiwania zatrudnienia przez bezrobotnych.
• Obecnie, w większości krajów OECD nadal większą część wydatków na polityki rynku pracy pochłaniają instrumenty pasywne. Można jednak zaobserwować pewne zróżnicowanie między krajami w zakresie wydatków na ALMP.
• W Polsce obserwujemy stosunkowo mały udział pasywnych instrumentów w stosowanych narzędziach polityki rynku pracy.
• W polskich ALMP można wyróżnić wiele narzędzi. Największy udział w wydatkach na polityki rynku pracy mają zachęty do zwiększania zatrudnienia skierowane do przedsiębiorstw. Stosunkowo mały udział (w porównaniu do innych państw OECD) mają wydatki na szkolenia.
• Za główne przyczyny zmniejszonej efektywności ALMP w Polsce uznać należy: wydatkowanie pieniędzy na programy ALMP dla osób, które i tak znalazłyby zatrudnienie, stygmatyzację osób, które wzięły udział w robotach publicznych i pracach interwencyjnych oraz brak egzekwowania podejmowania przez bezrobotnych działań w celu poszukiwania pracy.
• Polska powinna inwestować w narzędzia ALMP zmniejszające niedopasowanie pomiędzy popytem na pracę a jej podażą, m.in. w szkolenia dla bezrobotnych. Rewizji wymaga obecna formuła robót publicznych i prac interwencyjnych, które w większości negatywnie wpływają na możliwości zatrudnienia bezrobotnego. Dodatkowo profilowanie bezrobotnych i współpraca między urzędami pracy w tym zakresie pozwoliłyby na ograniczenie efektu jałowej straty.
• Programy ALMP przynosiłyby lepsze efekty, gdyby rynek pracy w Polsce był bardziej elastyczny.
Kontakt do autora:
Sonja Wap
e-mail: sonja.wap@for.org.pl
Pliki do pobrania:
