2012-02-06
Analiza 3/2012: Reguły fiskalne – co się sprawdza?
Autor:
Jarosław Kantorowicz (e-mail: jaroslaw.kantorowicz@for.org.pl)
Synteza:
-
Kryzys finansów publicznych, panujący obecnie w Unii Europejskiej, wywołany został między innymi przez ekspansywną politykę fiskalną, prowadzoną we wcześniejszych okresach, w tym zwłaszcza w czasach koniunktury.
-
Wysoki dług publiczny podważył wiarygodność kredytową krajów UE. Zaufanie rynków można jednak odzyskać przez głębokie reformy finansów publicznych. Trwałość tych reform w dużym stopniu zależy od efektywności krajowych ram fiskalnych, których podstawowym elementem są reguły fiskalne.
-
Reguły fiskalne są skutecznym narzędziem temperującym skłonność rządzących do generowania nadmiernych deficytów. By spełniały swoją korygującą funkcję, nie wystarczy jednak samo ich wprowadzenie. Skuteczne reguły fiskalne muszą być wiarygodne. Powinny obejmować cały sektor finansów publicznych, być relatywnie proste i elastyczne, a także zawierać klauzule wyjścia, mechanizmy monitoringu oraz procedury egzekucyjne. Efektywność reguł zwiększa się, gdy są one sformalizowane, czyli zapisane w prawie.
-
Na świecie stosuje się cztery typy reguł fiskalnych: zrównoważonego budżetu, wydatkowe, dochodowe oraz długu. Według Międzynarodowego Funduszu Walutowego najskuteczniejsze są reguły zrównoważonego budżetu oparte na saldzie strukturalnym i w cyklu oraz reguły wydatkowe. Reguły zrównoważonego budżetu są efektywne w ograniczaniu długu oraz stabilizacji gospodarczej. Zaletą reguły wydatkowej jest ograniczanie roli państwa w gospodarce. Aż 20 proc. krajów, które przeprowadziły istotną konsolidację fiskalną w ostatnich latach, miały obie te reguły.
-
Skuteczność reguł zrównoważonego budżetu oraz reguł wydatkowych potwierdzają badania naukowe oraz przykłady takich krajów jak Chile i Estonia (utrzymujących niski poziom zadłużenia od kilkunastu lat) oraz Szwajcaria i Szwecja (skutecznie ograniczających zadłużenie).
-
W 2010 r. deficyt sektora finansów publicznych w Polsce osiągnął poziom 7,8 proc. PKB, najwyższy od 1991 r. To oznacza, że obowiązujące w naszym kraju ramy fiskalne są mało skuteczne w ograniczaniu skłonności rządzących do generowania nadmiernych deficytów.
- Jako dopełnienie krajowych ram fiskalnych, pilnie zaleca się zatem wprowadzenie w Polsce reguły zrównoważonego budżetu oraz reguły wydatkowej, które okazały się skuteczne w innych krajach. Należy także wprowadzić silne mechanizmy monitorowania pozycji fiskalnej kraju oraz zwiększyć zainteresowanie opinii publicznej polityką budżetową. Ten cel może być zrealizowany przez wprowadzenie w Polsce Rady Fiskalnej.
Pliki do pobrania:
